Etobur Bitkiler

Elleri, kolları ya da  ağızları  olmadan böcek yakalayabilen veya etçil bir beslenme  hayatı  süren  canlılar gerçekten  var mıdır?  Evet , vardır ve dünya üzerinde pek çok grup bitki kısmen ya da tamamen etobur özellik gösterebilmektedir. Olağanüstü böcek yakalama başarısı gösteren bu  canlıların özel av teknikleri   her zaman  merakla izlenmiştir .

Böcek yiyen bitkiler olarak da adlandırılan bu bitkilerin  yaprakları  böceği yakalayıp sindirebilecek özellikte bir  yapıya  sahiptir. İbrik otu ve sinek kapan en çok bilinen böcek  yeme  özelliğine sahip bitkilerdir.

Peki neden bu bitkiler böcek  yeme  ihtiyacı  hissederler ? Özellikle incelendiğinde bu tür bitkilerin besin  bakımından  fakir topraklarda yaşadığı görülür. Yaşadıkları ortamdan alamadıkları azotu, yakaladıkları böceğin protinini sindirerek  kullanırlar . Peki bu bitkiler böcek avlamadan yaşayamazlar mı? Yaşayabilirler fakat böcekle avlanmalarına kıyaslandığında  gelişimleri çok daha yavaş olur.  Ayrıca  bitkilerde gözlemlenen bu hareket bilinçli değil, tamamen basit  turgor  prensipleri ile gerçekleşir .

Etobur terimi daha çok hayvanlar için  kullanılan  bir terim olmasının  yanında   günümüzde  etle beslenen etobur  yapıda  600 kadar bitki çeşidi bulunmaktadır. Etobur olan bu bitkiler tıpkı diğer  gerçek  bitkiler gibi tüm özelliklere ve  donanımlara  sahiptirler. Fotosentez de  yapabilen  bu  canlılar  fakir topraklardan alamadıkları bazı mineraller için böcekleri tüketirler.

Etobur bitkiler hangi şartlarda yaşarlar? Neden böcek tüketmek zorundadırlar?
Çoğu etobur bitki  sulak , bataklık özelliği gösteren, toprağı az  yerlerde  yaşar. Bazı özelleşmiş türleri ise kayalık ve kurak  yerlere  adapte olmuştur. Bu bitkiler alamadıkları mineralleri alabilmek için bazı değişimlere de uğramışlardır. Diğer bitkiler gibi iletim demetlerine sahip,  yeşil  ve çiçekli bitkilerdir. Hatta böcekleri cezbetmesi açısından son derece  renkli  ve güzel kokuludurlar. Böceksiz bir  yaşam gelişimleri için oldukça az değerlidir ve  sağlıklı   büyümeleri  için bir engeldir. Bitkiler protein  yapımı  için gerekli azotu ve hücre duvarı için gerekli kalsiyumu sağlayabilmek için bu tür bir besin alma  evrimleşmesi  geçirmişlerdir. Çekirdeğin yapısına  katılan fosfatı ve klorofil için gerekli demiri de sağlayarak  yaşamsal faaliyetlerini  sağlıklı  bir şekilde devam ettirmekte ve neslini sürdürebilmektedirler.

SİNEKKAPAN BİTKİSİ
Sinekkapan (Dionaea muscipula) bitkisi etobur bitkiler arasında en çok bilinendir.  Yaprakları  saniyenin onda biri  hızında  açılıp kapanabilme özelliğindedir.

Çanak  benzeri  yaprakları  olan, cazibeli kokuya sahip bir bitkidir.  Yapraklarının yüzeyi tüycüklerle kaplıdır ve  canlı  bu yüzeye konduğu anda  hızlıca  kapanır ve içeride hapsolur.Bu bitkilerin, saniyede 200 kere kanat çırpabilen sinekleri kaslı  yapıya   sahip olmamalarına  rağmen, nasıl bir manevra ile içeriye doğru hapsettiği hala bilim adamları için merak  konusudur .

GÜNEŞGÜLÜ  BİTKİSİ
Güneşgülü  bitkisi de tıpkı sinekkapan bitkisi gibi yapraklarının  dış yüzeyinde tüycükler bulundurur. Yuvarlak  yapıdaki  bu  yapraklar   canlı  yüzeye geldiği anda  yapışkan  bir  sıvı  salgılar ve kaçmasını engelleyerek kısa sürede içe doğru kıvrılır. Yaprakların  dokunaçları üzerinde nektar, yapışkan madde ve enzim salgılanır.Sinekler, böcekler hatta kelebekler bu tuzağa  kolayca  kapılmaktadır.Çünkü güneşgülünün  dokunaçları hemen heryöne kıvrılabilme özelliğine sahiptir ve böceği hemen sarmalamaktadır.

SUİBRİĞİGİLLER
Nepenthes türü olan bu bitkilerin yaprakları  dibinde  su  bulunan bir tüp şekline sahiptir. İçi sindirim  sıvısı  ile dolu sürahiye benzer bu bitkiye yaklaşan  canlılar  kaygan yüzeyden dolayı tutunamayarak kayar ve bu  sıvı içerisine boğulurlar. İçi sindirim  sıvısı ile dolu bu tuzaklar kısa sürede sineklerin hareketsiz kalmasına neden olur.  Ağdamsı   ve mumsu bir  yapıya sahip olan  bu  sıvının  içeriği ise tam olarak hala bilinememektedir.

Balık ‘yiyen’ bitkiler var mıdır?
Suda  yüzen bir tür keseotu ( Utricularia )   supireleri
minik küçük  su   canlıları  ile beslenmektedir. Saplarında bulunan küçük keseciklere dokunan  canlı  bitkiyi uyarır ve büyük bir  hızla  bu kesecikler açılarak  su  ile beraber canlıyı  içerisine hapseder. Kesecikler kapandıktan sonra içeriye dolan  su  özel salgıbezleri ile dışarı tekrar pompalanmaktadır. Böylece kese tekrar hazır hale gelir.

ETOBUR BİTKİ GRUPLARI
•    Sürahi şeklinde olan bitkiler; tıpkı sürahi gibi üstte uzun bir boyuna, altta ise balonsu  su  haznesine sahiptirler. Üst kısma gelen böcek nekadar çırpınsa da boyundan aşağıya doğru kayar ve balonsu haznede salgılanan enzimler tarafımdan sindirilir. Daha çok küçük böcekleri yiyebilen bu grup bitkilerin içinde bir de Raja adında, küçük fare ve bazı kertenkeleleri de yiyebilen büyük bitkiler  vardır.

•    Böcek kağıdı bitkileri;  yaprakları  üzerinde tüylere sahiptir ve bu tüyler böcekleri cezbeden  parlak   yapışkan   sıvı  salgılamaktadırlar.bu tür içerisinde Gökkuşağı bitkisi özellikle çöllerde  yaşamaktadır .

•    Venüs kapanı bitkileri; menteşeli bir dişliye veyahut mideyelere benzetilebilir. Orta kısımda bulunan tüylere dokunan böcek bitkiyi uyarır ve bitki  hızla  kapanarak arada böceği sıkıştırır. Bu böceğin sindirimi birkaç haftayı bulabilmektedir.

•    Kese şeklindeki bitkiler; kese şeklinde bir  yapıya  sahiptir. Böcek açık kese ucuna dokunduğu anda bir basınç oluşturarak böceği emer ve  kendine doğru çeker.

•    Istakoz kavanozu bitkileri; Y harfi şekilli bir böcek yakalayıcısıdır.  Ağız  kısmında bulunan tüyler böceği çırpınsa dahi  hızla  aşağıya doğru iter. Y’nin alt kısmı diyebileceğimiz mide bölümünde  hızla  sindirilirler.